Als jullie school veilig de ruimte wil geven aan een positieve cultuur op het gebied van gender- en seksuele diversiteit, zal je die ruimte moeten markeren en garanderen. Afbakenen met normen en regels schept veiligheid.

Het geeft leerlingen een veilig gevoel als de school normeert dat lhbti+-discriminatie niet is toegestaan. Benoem dit expliciet in het veiligheidsplan, de schoolregels, de antidiscriminatie-code en het klachtenreglement. Noteer hierbij dat het bij lhbti+-discriminatie ook gaat om pesten, intimidatie, homo- en transfobie.

In de praktijk gaat het dan ook over bijvoorbeeld roepen van het woord ‘homo’. Beschouw dit niet als normaal en spreek af hoe jullie hiermee omgaan. Denk aan: disciplinair optreden wanneer er geen ruimte is voor gesprek / pedagogisch optreden wanneer die ruimte er wel is.

Ook andere vormen van zichtbaarheid ondersteunen impliciet de norm en daarmee een veilig gevoel. Denk aan zichtbare symbolen, zoals vlaggen, posters, berichten op social media accounts van school, de nieuwsbrief. 

Voor een positieve lhbti+ schoolcultuur is het goed dit expliciet mee te nemen in afspraken over respectvol omgaan met elkaar en een inclusieve schoolcultuur. Respect krijgen (en geven) is iets waarvan iedereen het belang begrijpt. Daarom worden er vaak specifieke lessen aan gewijd, bijvoorbeeld aan het begin van het schooljaar of in de Week van Respect.

In deze lessen worden vaak gedragsafspraken gemaakt vanuit het denken over culturele diversiteit: iedereen met respect behandelen, ongeacht de culturele achtergrond, religie, woonwijk, land van de voorouders. Vaak wordt ook gekeken naar fysieke en mentale diversiteit. Maar respect voor seksuele voorkeur en genderidentiteit hoort er ook bij.

Met het spel ‘Gedragen Gedrag’ kun je – aan de hand van werkelijke situaties – gewenst en ongewenst gedrag bespreekbaar maken en samen tot afspraken en regels komen. Gedragen Gedrag kun je spelen met leerlingen en met collega’s.

Een plan vindt het beste zijn weg in de school wanneer een groep mensen daar aan werkt. Meestal collega’s die allemaal de noodzaak en het nut zien om lhbti+-onderwerpen aandacht te geven en dit goed te organiseren. En de positieve energie hebben om vooruit te kijken op grond van wat speelt in de school of de klas.

• Kijk of je met dit thema kunt aansluiten bij een groep die al bestaat, bijvoorbeeld een groep die bezig is met de Gezonde School of een werkgroep die zich extra inzet voor gelijke kansen en inclusie. Het voordeel daarvan is dat lhbti+ dan niet als iets aparts wordt bezien.
• Zoek een coördinator en zorg dat deze persoon hier tijd voor krijgt. Plannen om structureel meer ruimte te geven aan kwetsbare leerlingen, redden het alleen wanneer iemand proactief het vuurtje wakker houdt. Een persoon die de coördinatie uitvoert en in de gaten houdt hoe de voortgang is van de gemaakte plannen. 

Vertrouwenspersonen, zorgcoördinatoren en het Aanspreekpunt pesten (anti-pest coördinator) komen veel in contact met leerlingen en hun situaties. Hun bevindingen zijn belangrijk. Ga met ze in gesprek over wat zij tegenkomen op het gebied van lhbti+ en (on)veiligheid? Welke trends zien zij? Wat zegt dit over de cultuur van de school? Wat zou mogen veranderen en hoe kan dat georganiseerd worden?

Bespreek met elkaar of de vertrouwenspersoon of het aanspreekpunt op school voldoende zichtbaar is? En hoe kun je de drempel voor lhbti+ leerlingen verlagen om bij hen binnen te stappen?

Ga gericht in gesprek met leerlingen. Wat betekent voor hen een positieve lhbti+-schoolcultuur? Leerlingen hebben er zelf meer zicht op waar en wanneer er negatief gedrag plaatsvindt naar lhbti+-leerlingen toe. Meestal gebeurt dit onder de radar van leraren; zij kunnen het vaak niet zien. Leerlingen geven je meer inzicht in concrete situaties dan de officiële monitoring. Wanneer lhbti+-leerlingen uit de kast zijn of leerlingen zich over deze onderwerpen willen uitspreken, betrek ze er dan bij. Zie de lerarenwerkvorm ‘Waar begin je?’ of gebruik de werkvorm ‘Het spiegelgesprek’.

Jullie kunnen ook een groepje leerlingen zelf onderzoek laten doen in school: een soort ‘schoolvisitatie’. Vraag hiervoor bijvoorbeeld leerlingen van de medezeggenschapsraad of de leerlingenraad. En agendeer bij hen: ‘Hoe creëren we ruimte voor gender- en seksuele diversiteit?’

Leerlingen hebben vaak allerlei ideeën hoe je een positieve lhbti+-schoolcultuur kunt bevorderen. Profiteer hiervan.

Neem ook vragen op over identiteit en seksuele oriëntatie in de officiële monitoring van de veiligheidsbeleving op school. Dat zijn bovendien twee thema’s die in samenhang belangrijk zijn voor álle leerlingen.

Agendeer op de leerlingenraad of medezeggenschapsraad: ‘Hoe creëren we ruimte voor gender- en seksuele diversiteit?

Hét goede voorbeeld is een Gender & Sexuality Alliance (GSA). Een GSA moet geschikt zijn voor de school. Zorg ook voor stimulans en ondersteuning vanuit de schoolleiding en het docententeam.

Voor een blijvende positieve schoolcultuur is een doorlopende leerlijn relaties en seksualiteit een goed uitgangspunt. Gender- en seksuele diversiteit worden dan in alle leerjaren en bij verschillende vakken ondergebracht. Een methode geeft een goede houvast, maar er zijn ook andere manieren denkbaar om structureel aandacht te besteden aan gender- en seksuele diversiteit. Bekijk daarvoor de Gendi-tip: Het thema opnemen in je les (vo).