Dit helpt om pesten van lhbti+ leerlingen te voorkomen

Tips op basis van wetenschappelijke inzichten

Tessa Kaufman doet onderzoek naar pesten. Ze werkte samen met andere wetenschappers mee aan de publicatie Werken aan een positieve sfeer in de klas. 5 tips om pesten te voorkomen van School & Veiligheid. Wij vroegen haar naar welke specifieke aanbevelingen ze heeft voor docenten om de veiligheid van lhbti+ leerlingen en studenten te vergroten. Ook vroegen we hoe het komt dat lhbti+ leerlingen vaker slachtoffer zijn van pesten.

Anders dan de norm

Volgens Kaufman ervaren veel leerlingen afwijzing of buitensluiting omdat ze als ‘anders’ of ‘minderwaardig worden gezien door hun seksuele of gender voorkeuren of expressies die anders zijn dan de norm. “Ook pogingen om de school inclusiever te maken – denk aan initiatieven als Paarse Vrijdag en GSA’s – gaan soms gepaard met weerstand en een tegenreactie.” Juist daarom is het volgens haar extra belangrijk om hier als onderwijsprofessional aandacht voor te hebben.

Kijk verder dan je eigen leslokaal

Als leraar zie je leerlingen vaak maar een paar uur per week. Toch kun je veel signalen oppakkenEr zijn verschillende vormen van pesten. Sommige vormen zijn redelijk makkelijk te signaleren als leraar, zoals fysiek (schoppen, slaan), materieel (spullen afpakken) en verbaal (uitschelden, beledigen) pesten. Andere vormen zijn veel lastiger te signaleren. Voorbeelden zijn relationeel (roddelen, buitensluiten) en digitaal (online op internet of via de mobiele telefoon) pesten. – als je weet waar je moet kijken. “De kans is groot dat pesten buiten de klas gebeurt,” zegt Kaufman. “Bijvoorbeeld op de gang, bij de wc’s of in de gymzaal. Kijk dus óók goed om je heen als je niet aan het lesgeven bent.”

Heb je een vermoeden dat een leerling wordt buitengesloten of gepest? Check dan eens bij collega’s. Zien zij hetzelfde?

Spreek duidelijke grenzen af met je team

Pesten stoppen lukt alleen als iedereen dezelfde boodschap uitstraalt: dit accepteren wij niet. “Trek één lijn,” benadrukt Kaufman. “Bespreek met collega’s en maak afspraken over wat je wel en niet accepteert, en wat je doet als je grensoverschrijdend gedrag ziet. Zo geef je leerlingen duidelijkheid en veiligheid.”

Laat zien dat je openstaat voor iedereen

Straal uit naar leerlingen dat je open staat voor diversiteit. Soms zit veiligheid in kleine dingen. Een regenboogsticker op je deur, een poster in je lokaal of een pin op je tas. “Dat kan nét het verschil maken voor een leerling die worstelen en het vertrouwens geven naar jou te stappen” zegt Kaufman. “Het straalt een norm uit: hier op school, in mijn klas, mag je zijn wie je bent.”

Neem subtiele vormen van pesten serieus

Niet alle pesterijen zijn duidelijk zichtbaar. Soms gaat het om ‘grapjes’ of buitensluiting die niet meteen opvallen. Zoals wanneer het roepen van ‘homo’ zogenaamd als grapje wordt gebruikt. Of als een leerling niet wordt meegevraagd naar een activiteit want ‘dat vind jij niet zo leuk, dat is echt voor meisje-meisjes’.

“Juist die subtiele en niet altijd negatief bedoelde situaties, kan grote impact hebben op lhbti+ jongeren,” zegt Kaufman. “Reageer dan ook op dit soort opmerkingen. Niet door boos te worden op diegene die het uit of de lhbti+ leerling voor het blok te zetten, maar door de norm te stellen: dit zeggen wij hier niet, bij ons hoort iedereen erbij.”

Verbinding boven veroordeling

Kaufman raadt daarom aan te beginnen bij verbinding. “Laat leerlingen ontdekken wat ze met elkaar delen, los van verschillen in gender of seksuele voorkeur. Wat vinden ze leuk? Wat houdt ze bezig? Waar zijn ze goed in? Praat vervolgens samen over: wat is gender en seksualiteit eigenlijk? Waarom zou het zo belangrijk zijn om verschillen op dat gebied te accepteren? Wat doet het met iemand als je steeds erbuiten valt of hoort dat jij niet goed genoeg bent? Vaak is dat gesprek, waarin je empathie stimuleert, al een hele stap.”

“Leerlingen kunnen heel goed voor elkaar zorgen. Zeker als ze zich verbonden voelen met elkaar.” (Tessa Kaufman)

Werk aan een veilige groep

Pesten is geen individueel probleem. Pesten is echt een groepsprobleemAls er wordt gepest, is het zelden zo dat er alleen daders en slachtoffers bij betrokken zijn. Vaak zijn er veel meer leerlingen aanwezig, die op de een of andere manier invloed uitoefenen op het pesten. Uit observaties van pesten op het schoolplein bleek bijvoorbeeld dat in maar liefst driekwart van de gevallen toeschouwers een versterkende rol hadden door mee te doen met het pesten of door de dader aan te moedigen (Bron: Pesten als groepsproces, Huitsing). Als leraar heb jij een grote invloed op de veiligheid en de sfeer in de klas en kun jij echt het verschil maken. Door te kijken, te luisteren, een norm te stellen en te laten zien dat iedereen welkom is.

Meer weten?

• Download de publicatie Werken aan een positieve sfeer in de klas via Stichting School & Veiligheid. Zo werk je stap voor stap aan een veilige school voor álle leerlingen.
• Bekijk alle inspiratie, kennis en lesmateriaal op Gendi.nl over het voorkomen en aanpakken van pesten.
• Lees meer over wetenschappelijke inzichten over pesten: Pesten als groepsprobleem, Huitsing, RUG 2025.
• Op de website van School & Veiligheid lees je alles over pesten en sociale veiligheid.