Minderheidstress en zichtbaarheidsmanagement
Onderzoeker Alexis DeWaelde aan het woord
Alexis Dewaele is docent en onderzoeker bij de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen aan de Universiteit Gent. Hij vertelt hoe gebalanceerd er dient te worden omgegaan met gender-kwesties op school.
Minderheidsstress
‘Heel wat jonge lhbt-jongeren moeten nog steeds opboksen tegen vooroordelen en soms ronduit kwetsend pestgedrag. Ook het verhaal van deze zorgcoördinator is daar weer een illustratie van. Minderheidsstress heet dat dan: blootgesteld worden aan een extra portie stress gewoon omdat je deel uitmaakt van een minderheidsgroep.
Niet alleen deze jongeren hebben daar dus last van. Het geldt evenzeer voor jongeren uit een etnische minderheidsgroep en vele anderen. Toch is er iets wat de ervaringen van homo- en bi-jongeren anders maakt: de (on)zichtbaarheid van hun minderheidsstatus. We deden daar al heel wat onderzoek naar: deze jongeren moeten in diverse sociale situaties (op school, thuis, in de sportclub) steeds weer opnieuw beslissingen nemen over of en hoe ze hun seksuele oriëntatie bekendmaken. Naast een eerste coming-out, wat voor jongeren nog altijd een belangrijk scharniermoment is in hun seksuele identiteitsontwikkeling, speelt zichtbaarheidsmanagement dus een belangrijke rol. Dat is een complex maar tegelijkertijd voor de hand liggend gegeven.
Angst om betrapt te worden dat je homo bent
Wanneer je zegt dat je homo, bi of lesbisch bent, dan stel je je kwetsbaar op. Mensen kunnen je onrechtvaardig behandelen, pesten, enzovoort. We stelden echter in onderzoek ook vast dat wanneer jongeren open zijn, ze zich vaak ook mentaal beter voelen. Ze voelen zich dan minder depressief, staan sterker in hun schoenen en waarderen dat ze eerlijk kunnen zijn over wat een belangrijk aspect van hun identiteit is. Of omgekeerd: verbergen dat je homo, bi of lesbisch bent gaat bijvoorbeeld samen met angst om ‘betrapt’ te worden, je niet goed in je vel voelen en een lage zelfwaardering. Je beschermt jezelf zo natuurlijk wel tegen discriminatie en vooroordelen. Met name voor jongeren die in een heel homofobe omgeving vertoeven, is dat een belangrijk verdedigingsmechanisme.
Er is geen one-size-fits-all
Het is dus niet zomaar ‘one size fits all’. Ook al zouden we heel graag hebben dat alle lhbt-jongeren open kunnen zijn over hun seksuele oriëntatie, toch moeten we ook voorzichtig zijn wanneer we hen daarbij willen helpen. Verschillende factoren spelen een rol: persoonlijkheid (sommige jongeren zijn heel weerbaar, andere kwetsbaar), schoolklimaat (de ene school is de andere niet) en de mate waarin steun in de omgeving beschikbaar is. Ook de thuissituatie is daarbij fundamenteel. Wanneer ouders moeite hebben met de aanvaarding van een kind dan is het niet zomaar een kwestie van tegen de jongere in kwestie zeggen: ‘Out je maar gewoon meteen, dat is het beste voor jou’. Hechte familiebanden zijn belangrijk en ouders die aanvankelijk weinig begrip kunnen opbrengen, blijven dat daarom niet altijd doen. Enige voorzichtigheid is dus geboden.
Voelsprieten ontwikkelen
We stellen vast dat jongeren op steeds vroegere leeftijd hun eerste coming-out doen en dat toont natuurlijk aan dat de toename in maatschappelijke aanvaarding dit mogelijk heeft gemaakt. Daarbij mogen we niet vergeten dat deze jongeren zich binnen een schoolomgeving vaak erg kwetsbaar opstellen en dat ze veel behoefte hebben aan steun en bevestiging van leeftijdsgenoten maar ook van familie en leraren. Zorgcoördinatoren kunnen daarbij een fundamentele rol spelen. Het is aan hen om goede voelsprieten te ontwikkelen: wat heeft deze specifieke jongere op dit moment nodig? Hoe kunnen we veiligheid garanderen en sociale steunnetwerken verstevigen? Met een goede kennisbasis, sterke sociale vaardigheden en een warm hart kom je al een heel eind.
Alexis Dewaele is docent en onderzoeksmedewerker bij de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen aan de Universiteit Gent. Zijn onderzoek richt zich in het bijzonder op seksuele oriëntatie, minderheidsstress en zichtbaarheidsmanagement, seksuele gezondheid en de maatschappelijke impact van onderzoek.
Bovenstaande reactie gaf hij op ons verzoek op het artikel ‘Zo’n ervaring maakt dat ik pro-actiever wil zijn’ (uit: VanTwaalftotAchttien) waarin een zorg coördinator Dianne Rijnen van het Cambreur College in Dongen ervaringen met lhbti+ kwesties op school deelt.
- Download het artikel ‘Zo’n ervaring maakt dat ik pro-actiever wil zijn’ inclusief de reactie van DeWaele (pdf) Van12tot18, juni 2017